Toksyczna moda
Odzież produkowana jest coraz taniej i w coraz większych ilościach, zgodnie z trendem tzw. „szybkiej mody” (ang. fast fashion). Obecnie 70% wszystkich ubrań tworzonych jest z włókien syntetycznych. Najpopularniejsze z nich to poliester, poliamid, elastan i poliakryl.
Włókna syntetyczne składają się z polimerów syntetycznych, czyli po prostu… z tworzyw sztucznych. Otrzymywane są w procesie chemicznym z surowców kopalnych, takich jak ropa naftowa. Następnie wzbogaca się je dodatkami chemicznymi, aby nadać im pożądany kolor, kształt i inne właściwości. Najpopularniejsze chemikalia stosowane w przemyśle odzieżowym to barwniki, wybielacze, rozpuszczalniki, zmiękczacze i impregnaty. Niektóre z tych substancji mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzkiego i środowiska.
Włókna takie jak wełna, bawełna, len, jedwab czy konopie należą do włókien naturalnych i są pozyskiwane z odnawialnych materiałów pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Ale chociaż proces ich produkcji jest inny, tu również stosuje się wiele substancji chemicznych: na przykład bawełna jest uprawiana w monokulturach i przy użyciu pestycydów, a wełna owcza jest silnie bielona. Do odzieży z włókien naturalnych substancje chemiczne dodawane są także po to, aby uzyskać pożądane właściwości lub chronić ją przed pleśnią podczas transportu w kontenerach.
W jaki sposób odzież może zagrażać naszemu zdrowiu?
Substancje niebezpieczne mogą przedostawać się do naszych organizmów drogą pokarmową, przez skórę lub podczas oddychania. Kiedy nosimy ubrania, które zostały poddane działaniu wielu chemikaliów, wchłaniamy je głównie przez skórę, ponieważ niezależnie od włókna (naturalnego czy syntetycznego), dodatki z naszych ubrań z czasem uwalniają się z tkaniny – szczególnie pod wpływem ciepła ciała.
Dlaczego włókna syntetyczne są szczególnie problematyczne?
Plastik to polimer wzbogacony dodatkami. Możesz wyobrazić sobie strukturę polimeru jako siatkę, a dodatki jako małe „kropki” w tej siatce. Nie są tam zakotwiczone na stałe i w efekcie mogą uwalniać się z polimerowej struktury wraz z postępującym użytkowaniem. Długotrwały kontakt ze skórą, silna ekspozycja na ciepło i pocenie się mogą potęgować emisję tych substancji.
Jakie są zagrożenia dla zdrowia?
Substancje niebezpieczne mogą wywoływać różne choroby. Często wpływają na nasz wrażliwy układ hormonalny. To z kolei może prowadzić do różnego rodzaju problemów zdrowotnych, takich jak bezpłodność, niedobór odporności czy zaburzenia rozwojowe u dzieci i niemowląt. Zaburzenia aktywności hormonalnej mogą powodować między innymi w barwniki azowe, które są popularnym syntetycznym środkiem do barwienia odzieży.
Innym przykładem substancji niebezpiecznych w odzieży są biocydy i nanosrebro, które mają właściwości antybakteryjne i dlatego często są dodawane do syntetycznego włókna akrylowego, które jest wykorzystywane między innymi do produkcji odzieży sportowej.
Dlaczego prawo nas nie chroni?
Istnieją wytyczne dotyczące stosowania substancji niebezpiecznych w odzieży (na sztukę). Nie uwzględniają one jednak tego, że każdego dnia stykamy się z wieloma różnymi chemikaliami (nie tylko z odzieży), z których część kumuluje się w organizmie. Istnieje też ryzyko, że substancje będą ze sobą oddziaływać (nazywa się to „efektem koktajlu”). Niestety, konkretne długoterminowe konsekwencje tego oddziaływania i kumulacji chemikaliów w naszym organizmie są nadal przedmiotem badań.
Co możesz zrobić?
- Aby zmniejszyć ryzyko narażenia na substancje niebezpieczne, wybieraj włókna naturalne zamiast włókien syntetycznych.
- Aby mieć pewność, że ubrania nie zawierają substancji niebezpiecznych, wybieraj produkty z certyfikatem ekologicznym (np. GOTS).
- Nowe ubrania zawsze wypierz przed pierwszym użyciem – wiele substancji uwalnia się już podczas jednego cyklu prania.
- Kupuj odzież używana (w większości była już wielokrotnie prana).
- Pamiętaj o zasadzie: jakość ponad ilość! Chroni ona nie tylko Twoje zdrowie, ale także środowisko.
