Czy w odpowiedni sposób dbamy o nasze ciało?
Przeciętny człowiek wykorzystuje jakieś 20-25 rodzajów kosmetyków i przyborów toaletowych, które mogą zawierać do 200 składników! Większość z nich ma bezpośredni kontakt z naszą skórą, inne są wdychane. Co wiemy na temat możliwych skutków dla zdrowia powodowanych przez te substancje?
Problem
Kosmetyki takie jak żele pod prysznic, dezodoranty i pasty do zębów są nieodłączną częścią naszego codziennego życia. Ważne, żeby były dla nas bezpieczne w codziennym użytkowaniu, ponieważ są w bezpośrednim kontakcie ze skórą i błonami śluzowymi, a niektóre ich składniki mogą też przenikać przez skórę do naszego organizmu. Natomiast, składniki produktów, takich jak aerozole lub spray-e mogą dostawać się do organizmu poprzez drogi oddechowe.
Istnieje wiele produktów do włosów, oczyszczania skóry i pielęgnacji ciała. Nawet jeśli większość składników kosmetycznych jest wymieniona na opakowaniu z ich parametrami, bezpieczne produkty nie łatwo jest rozpoznać. Etykiety są często trudne do odczytania i mogą być mylące dla konsumenta. Niektóre składniki mogą mieć działanie drażniące lub alergiczne lub mogą zaburzać gospodarkę hormonalną (substancje chemiczne zaburzające gospodarkę hormonalną to takie, które zakłócają działanie układu hormonalnego i mogą powodować nowotwory, wady wrodzone i inne zaburzenia rozwojowe) lub rakotwórcze (powodujące raka).
Regularny kontakt ze szkodliwymi substancjami, na przykład podczas stosowania produktów kosmetycznych na skórze, może prowadzić do ich wchłaniania do organizmu. Im więcej wchłanianych substancji chemicznych, tym bardziej prawdopodobne, że mogą one mieć wpływ na nasze zdrowie. Dlatego, jeśli to możliwe, korzystne jest ograniczenie kontaktu z substancjami chemicznymi znajdującymi się np. w produktach kosmetycznych.
- Szampony i dodatki do kąpieli: Żele pod prysznic mogą zawierać laurylosiarczan sodu, który może wysuszać i podrażniać wrażliwą skórę. Mogą one zawierać substancje konserwujące i środki zapachowe, które są potencjalnie uczulające, hormonalnie czynne lub rakotwórcze.
- Balsamy, kremy i olejki: produkty do pielęgnacji skóry często zawierają syntetyczne oleje mineralne, które mogą gromadzić się w organizmie i być szkodliwe dla zdrowia. Alergizujące substancje zapachowe są również problematyczne: Ich listę można znaleźć w zakładce „Unikaj szkodliwych substancji”. Konserwanty, takie jak parabeny, mogą mieć wpływ na zakłócenia układu hormonalnego. Wiele kremów na dzień, które mają chronić skórę przed szkodliwością promieniowania UV może zawierać chemicznie wytworzone filtry UV, które mogą gromadzić się w organizmie i zaburzać działanie układu hormonalnego.
- Dezodoranty i perfumy: Dezodoranty działają przeciw bakteriom odpowiedzialnym za rozwój nieprzyjemnych zapachów dzięki zastosowaniu konserwantów takich jak formaldehydy lub ich pochodne oraz alkohol. Alkohol może podrażniać i wysuszać wrażliwą skórę, a niektóre środki chroniące przed nieprzyjemnym zapachem wywołują alergię. Związki piżmowe są trwałe, to znaczy, że mogą gromadzić się w środowisku i w organizmie. Dezodoranty i perfumy mogą zawierać ftalany zakłócające pracę układu endokrynologicznego, które są wykorzystywane jako substancje denaturujące i nie muszą być wymienione na etykiecie.
- Filtry przeciwsłoneczne: Krem z filtrem zapewnia ochronę przed promieniowaniem UV, które może powodować raka skóry. W balsamach do opalania, filtry chemiczne i pigmenty mineralne są odpowiedzialne za tę ochronę. Niektóre filtry chemiczne, takie jak benzofenon-3 (oksybenzon) zakłócają pracę układu wewnątrzwydzielniczego (hormonalnego) i gromadzą się w organizmie. Należy zachować ostrożność używając mineralnego filtru UV zawierającego dwutlenek tytanu lub tlenek cynku występujących w postaci nanocząstek, ponieważ ich ewentualne skutki dla zdrowia nie są jeszcze w pełni znane.
- Pasta do zębów i płyn do płukania ust: pasta do zębów zawiera ścierniwo mechaniczne i środki powierzchniowo czynne, środki zapachowe, aromaty, środki słodzące i środki konserwujące, jak również fluorek, który przypuszczalnie zapobiega próchnicy. Środki konserwujące stosuje się do zapobiegania osadzaniu się płytki nazębnej, ale wśród tych środków potencjalnie szkodliwymi substancjami są triklosan lub chlorheksydyna. Również płyn do płukania jamy ustnej może zawierać konserwanty i alkohol.
NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W KOSMETYKACH
Lista alergenów
Obecnie {26 alergizujących substancji zapachowych} musi być wymienionych indywidualnie na opakowaniu z ich nazwami wg nomenklatury INCI. Jednak nie ma wymogu wskazywania, że substancje te mogą być alergenem.
Porady & Triki
Możliwe skutki zdrowotne
Mężczyźni, kobiety i dzieci są bezpośrednio narażone na działanie niebezpiecznych chemikaliów w kosmetykach – przez skórę, wdychanie, a nawet połykanie. Niektóre składniki mają działanie drażniące lub uczulające lub są podejrzane o działanie zaburzające gospodarkę hormonalną, lub były łączone z przyczynami raka. Zaczerwienienie, pęcherze i swędząca skóra mogą być pierwszymi objawami reakcji alergicznej na składnik kosmetyczny. Niektóre z tych niebezpiecznych chemikaliów mogą finalnie dostać się do środowiska, gromadzić się tam, i z upływem czasu powodować potencjalne zniszczenia w organizmach żywych.
| Właściwości | Niebezpieczny związek chemiczny (INCI*) | Niebezpieczny związek chemiczny (polska nazwa) | Możliwy wpływ na zdrowie | Produkty, w których są stosowane |
| Konserwanty | parabens (e.g. Methylparaben, Butylparaben, Propylparaben) | parabeny (np. methyloparabeny, butyloparabeny, propyloparabeny) | podnosi poziom estrogenu, zaburza funkcjonowanie układu hormonalnego, czynnik uczulający | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki; dezodoranty i perfumy |
| Konserwanty | Phenoxyethanol | fenoksyetanol | drażniący przy dłuższym stosowaniu, neurotyczny (wywołujący zaburzenia neurologiczne), alergizujący | szampony i dodatki do kąpieli; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki; dezodoranty i perfumy |
| Konserwanty | Chlorhexidine, Digluconate or Cetylpyridinium Chloride | chlorheksydyna, diglukonian lub chlorek cetylpirydyniowy | drażniący, może powodować alergie i powodować przebarwienia na zębach | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Konserwanty | formaldehydes and formaldehyde releasers (e.g. benzylhemiformal, 2-bromo-2-nitropropane-1,3-diol, 5-bromo-5-nitro-1,3-dioxane, diazolidinyl urea, Imidazolidinyl urea, Quaternium-15, DMDM Hydantoin) | formaldehydy i substancje uwalniające formaldehydy (np. fenylometoksymetanol, 2-bromo-2-nitropropano-1,3-diol, 5-bromo-5-nitro-1,3-dioksan, diazolidynylan mocznika, imidazolidyno mocznik, konserwant Quaternium-15, DMDM hydantoina) | działa drażniąco na błonę śluzową i skórę, może powodować nadwrażliwość, czynnik rakotwórczy (przy wdychaniu) | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki; dezodoranty i perfumy |
| Konserwanty,
substancje odkażające |
Triclosan | triklosan | może powodować alergie i wzmacniać oporność bakterii | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; dezodoranty i perfumy |
| Związki powierzchniowo czynne, detergenty | Sodium Lauryl Sulfate (SLS, Sodium dodecyl sulfate; Sulphuric acid, monododecyl ester, sodium salt; Sodium salt sulphuric acid; Monododecyl ester sodium salt sulphuric acid), Ammonium lauryl sulfate (ALS), Sodium Laureth Sulfate (SLES), Cocamidopropylamine Oxide | laurylosiarczan sodu (SLS, dodecylosiarczan sodu; kwas siarkowy, ester monododecylowy, sól sodowa; sól sodowa kwasu siarkowego; ester monododecylu soli sodowej kwasu siarkowego), laurylosiarczan amonu (ALS), eter laurylosiarczanu sodu (SLES); tlenek kokoamidopropyloaminy | drażniący, powoduje wysuszanie skóry | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów |
| Związki powierzchniowo czynne, detergenty | Ethylene oxide, 1,4 Dioxane (by-product of SLS, myreth, oleth, laureth, ceteareth, PEG, polyethylene, polyethylene glycol, polyoxyethylene, oxynol) | tlenek etylu, 1,4 dioksan (pochodne SLS: mirystylosiarczan, oleinosiarczan etylenowany, laurylosiarczan, cetylostearylosiarczan; polietylen, glikol polietylenowy (PEG), polioksyetylen, oxynol) | prawdopodobny czynnik rakotwórczy dla ludzi, toksyczny dla mózgu i centralnego układu nerwowego, nerek i wątroby; wiodący składnik wód gruntowych | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów |
| Filtry UV | Benzophenone-3 (oxybenzone) | benzofenon-3 (oksybenzon) | zmiany na poziomie biochemicznym lub komórkowym, zaburza pracę układu hormonalnego, kumuluje się w organizmach żywych (np. w mleku) i w środowisku | kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Filtry UV | 3-Benzylidene camphor (3 BC) | kamfora 3-benzylidenowa (3 BC) | zaburza pracę układu hormonalnego, kumuluje się w organizmach żywych (np. w mleku) i w środowisku | kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Filtry UV | 4-Methylbenzylidene camphor (4-MBC) | kamfora 4-metylobenzylidenowa (4-MBC) | zaburza pracę układu hormonalnego, jest persystentna (trwała), kumuluje się w organizmach żywych (np. w mleku) i w środowisku | kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Filtry UV | Octyl methoxycinnamate (OMC, Ethylhexyl-methoxycinnamate, Octinoxate) | metoksycynamonian oktylu (OMC, metoksycynamonian etyloheksylu, oktynoksat) | zaburza pracę układu hormonalnego, kumuluje się w organizmach żywych (np. w mleku) i w środowisku | kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Filtry UV | Octyl-Dimethyl-para- Aminobenzoic-Acid PABA (OD-PABA) | kwas dimetylo- para-aminobenzoesowy oktylu PABA (OD-PABA) | zmiany na poziomie biochemicznym lub komórkowym, możliwa zwielokrotniona addycja źródeł ekspozycji, może wywoływać reakcję fotoalergiczną | kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Nanocząsteczki | Nano titanium dioxide, nano zinc oxide | nano dwutlenek tytanu, nano tlenek cynku | stwierdzone działanie toksyczne na komórki, kumuluje się w organizmie – zagrożenia zdrowotne – obecnie nieznane | pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki |
| Aromaty | fragrances, musk compounds, parfum | substancje odświeżające, związki piżmowe, substancje zapachowe | ryzyko wystąpienia alergii, drażniące dla skóry, kumuluje się: w środowisku, w organizmie, w kobiecym mleku; niektóre mogą naruszać system hormonalny; związki te, jeśli nie pochodzą ze źródeł naturalnych mogą zawierać rozpuszczalniki i czynniki denaturujące np. ftalany, które nie podlegają obowiązkowi listowania na etykietach; substancje te mogą zaburzać pracę układu hormonalnego, potencjalnie uczulające | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki; dezodoranty i perfumy |
| Oleje mineralne | Paraffinum liquidum, wax | ciekła parafina, wosk | nie ulegają rozkładowi w organizmie; kumulują się w płucach, wątrobie i węzłach chłonnych | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki; dezodoranty i perfumy |
| Substancje chelatujące (organiczne związki mające zdolność do chemicznego wiązania się z innymi substancjami) | EDTA (Disodium EDTA) | EDTA (dwusodowe EDTA) | kumuluje się w organizmie i w środowisku | szampony i dodatki do kąpieli; pasty do zębów; kremy do opalania; balsamy, kremy i oliwki; dezodoranty i perfumy |
*INCI nazwa (skrót z j. ang. International Nomenclature of Cosmetic Ingredients) – Międzynarodowe Nazewnictwo Składników Kosmetyków
Ważne źródła informacji zawartych w tabeli: Duńska organizacja środowiskowa, Duński Narodowy Instytut Ochrony Zdrowia i Środowiska, SINlist (SIN – Substitute It Now! tłum. zastąp to teraz) Chemsec (International Chemical Secretariat) – lista substancji alternatywnych dla określonych środków chemicznych, Nowy Holenderski Instytut Żywności i Produktów Konsumenckich.
