Farby i lakiery

Problem

Jesteśmy bardzo przyzwyczajeni do szybko- schnących, kolorowych i odpornych na ścieranie farb. Ich właściwości wynikają ze stosowania różnych substancji chemicznych stosowanych w farbach i lakierach. Niektóre z nich mogą być szkodliwe dla naszego zdrowia i środowiska, gdy nie są odpowiednio użytkowane, przechowywane lub unieszkodliwiane.

Najważniejszą grupą substancji chemicznych w farbach są tak zwane lotne związki organiczne (LZO; z ang. VOC). Odparowują one do powietrza w pomieszczeniach – można czuć ich zapach podczas malowania – a kiedy są wdychane mogą powodować problemy zdrowotne. Inne potencjalnie niebezpieczne substancje chemiczne pełnią funkcję biocydów, pigmentów lub umożliwiają otrzymanie konkretnej właściwości powierzchni jak połysk, struktura itp.

Niebezpieczne substancje chemiczne są stosowane jako składniki w farbach i lakierach w następujących celach:

Jako żywice i środki wiążące: składniki, które powodują powstawanie specjalnej powłoki farby/lakieru na powierzchni, która jest malowana lub lakierowana. Główne rodzaje środków chemicznych stosowanych jako środki wiążące to oleje, woski i żywice alkidowe.
Jako rozpuszczalniki: składniki, które utrzymują farby lub lakiery w postaci ciekłej, aż do momentu zastosowania. Rozpuszczalniki mogą być lotne lub wodne (farby i lakiery na bazie wody lub na bazie rozpuszczalników organicznych).
Jako pigmenty i wypełniacze: komponenty, które determinują kolor i krycie (moc pokrycia) produktu i kilka innych właściwości.
Jako dodatki: różne składniki, które są dodawane w małych ilościach w celu zapewnienia szczególnych właściwości, które np. podnoszą użytkową jakość farb (zapobieganie pleśni, gęstnieniu farby) lub które mogą poprawić wygląd, takie jak struktura powierzchni, połysk itp.

W celu uzyskania powyższych właściwości, mogą być stosowane różne środki chemiczne. Przykładem związków chemicznych o właściwościach niebezpiecznych stosowanych jako rozpuszczalniki są benzyna lakowa, toluen lub etylobenzen. Chlorowane parafiny, n-heksan, ketoksym metyloetylowy są stosowane jako dodatki i środki wiążące.

DLACZEGO NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE SĄ STOSOWANE W FARBACH I LAKIERACH?

Porady & Triki

farby_3

Możliwe skutki zdrowotne

Właściwości	Toksyczny związek chemiczny	Możliwy wpływ na zdrowie i środowisko	Zastosowanie
Antybakteryjne, ochronne/konserwujące	formaldehydy i substancje uwalniające formaldehydy (np. fenylometoksymetanol, 2-bromo-2-nitropropano-1,3-diol, 5-bromo-5-nitro-1,3-dioksan, diazolidynylan mocznika, imidazolidyno mocznik, konserwant Quaternium-15, DMDM hydantoina)	działa drażniąco na błonę śluzową i skórę, może powodować nadwrażliwość, czynnik rakotwórczy (przy wdychaniu)	w wielu rodzajach klejów, smarów i farb, sklejkach, płytach wiórowych, laminatach, tekstyliach i skórach
Związki powierzchniowo czynne	nonylfenol (etoksylaty)	powoduje zaburzenia wydzielania dokrewnego, persystentny (trwały), kumuluje się w środowisku	przemysł tekstylny, celulozowo-papierniczy, farby, żywice, klej, powłoki ochronne, detergenty, medycyna weterynaryjna, pestycydy, przemysł stalowy
Rozpuszczalniki, detergenty, właściwości medyczne, właściwości zapobiegające zamarzaniu	rozpuszczalniki organiczne (ksylen, benzen (terpentyna), n-heksan, hydrorafinowany olej napędowy, ligroina, benzyna, hydroodsiarczona benzyna ciężka – ropa naftowa)	szkodliwe dla systemu rozrodczego, dzieci nienarodzonych, powoduje podrażenienia skóry i egzemy	farby tynkowe, farby akrylowe, szkliwo, lakiery do drewna, kleje, żywice, detergenty, środki do usuwania farb i lakierów, płyny hydrauliczne
Materiały syntetyczne, miękkie lub twarde, wykorzystywane do różnych celów	PCV	8-16 substancji występujących w PCV mogą powodować różnego rodzaju szkody, np. ftalan dipentylu jest rakotwórczy, toksyczny, zaburza system rozrodczy, substancja CMR (substancje rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość), szkodliwy dla nienarodzonych dzieci; kadm, ołów i chlorek winylu są rakotwórcze, w wyniku ich spalania powstają szkodliwe dioksyny	przewody rurowe, tkaniny (t-shirty) rękawiczki, budownictwo, plastiki, zabawki
Spowolnione spalanie	bromowane środki opóźniające palność	substancje PBT (persystentna – trwała, o właściwościach bioakumulacyjnych i toksyczna), niektóre z tych substancji sąklasyfikowane jako CMR, niektóre zaburzają system hormonalny	polistyren, tkaniny (tkaniny meblowe), materiały do wypełniania mebli i materacy, materiały izolacyjne, plastiki
właściwości bakteriobójcze, odstraszanie lub unieszkodliwianie organizmów szkodliwych (roślin, zwierząt) lub potencjalnie szkodliwych	biocydy (diuron, 5-chloro-2-metylo-4-isotiazolin-3-on)	toksyczne dla organizmów, powodują podrażnienia skóry, poparzenia i alergie	drewno i produkty z drewna, farby grzybobójcze itp
komponenty przy produkcji żywic epoksydowych; używane kiedyś jako środki bakteriobójcze	bisfenol A	powoduje zaburzenia wydzielania dokrewnego, możliwe szkodliwy wpływ na rozrodczość, drażniące dla oczu, płuc i skóry	Plastiki, żywice, kleje epoksydowe
właściwości anty-złuszczające i zagęszczające do farb	dodatki do farb (bis (2-etyloheksanian) kobaltu), ketoksym etylometylowy, oksym 2-butanonu, fosforan cynku)	drażniący dla skóry, oczu i układu oddechowego, możliwe działania rakotwórcze, niebezpieczne dla środowiska	farby, podkład do farb, w szczególności na bazie rozpuszczalników organicznych
stabilizatory, właściwości wspomagające przywieranie	izocyjaniany	drażniące dla oczu i dróg oddechowych	wykorzystywane w produkcji gum i klejów ściennych

Porady & Triki – uzupełnienie

Nie ufaj „zielonym deklaracjom” producentów. Stosuj produkty testowane przez niezależną instytucję (zaufane eko-etykiety to np. UE Flower lub Nordic Swan). Etykiety te mogą służyć jako wskazówka przy wyborze bezpiecznych produktów, w zależności od tego, co gwarantują.