Szkodliwe substancje w Twoim lunchboxie?

czerwiec 2021

Szkodliwe substancje w Twoim lunchboxie?

Szacuje się, że ok. 36% zanieczyszczenia plastikiem w oceanach powodują różnego rodzaju opakowania do żywności. Mogą jednak stanowić zagrożenie nie tylko dla środowiska, ale też dla ludzkiego zdrowia.

Opakowania mają kontakt z żywnością na długo, zanim zostanie ona przez nas skonsumowana – podczas transportu, w sklepie i w domu. Produkty spożywcze stykają się z tworzywami sztucznymi także podczas korzystania z przyborów kuchennych, zastawy, sztućców czy opakowań na wynos.

Z plastiku czyli z czego?

Opakowania często muszą gwarantować produktom odpowiedni okres przydatności do spożycia, a także chronić je przez zabrudzeniem czy uszkodzeniem. Tworzywa sztuczne są więc wybierane najchętniej – opakowania z plastiku są najbardziej hermetyczne czy wodoodporne (w zależności od potrzeby czy procesu produkcyjnego). Tego rodzaju właściwości w tworzywach uzyskuje się jednak przez stosowanie różnego rodzaju chemicznych dodatków, które w wielu wypadkach mogą być szkodliwe dla zdrowia.

Zależnie od tego, jaką właściwość chcemy uzyskać, plastyfikatory, stabilizatory czy barwniki są dodawane to bazowego polimeru danego tworzywa sztucznego (kruchego plastiku). W ten sposób otrzymujemy na przykład twarde lub miękkie tworzywo czy cienką przylegającą folię. Przykładem plastyfikatorów są ftalany – gdy przedostaną się do organizmu, mogą negatywnie oddziaływać na układ hormonalny. Związki te są stosowane po to, żeby nadać tworzywom miękkość lub giętkość. Wykorzystuje się je np. przy produkcji folii z PCW (polichlorek winylu), służącej do pakowania świeżego mięsa.

Plastik (a wraz z nim szkodliwe chemikalia) często występuje tam, gdzie się go nie spodziewamy. Przykład? Metalowe puszki do żywności i napojów, które posiadają wewnętrzną powłokę z tworzywa sztucznego. Zabezpiecza ona metal przed korozją, ale zawiera bisfenol A – substancję negatywnie wpływającą na układ hormonalny i powodującą m.in. zaburzenia płodności i rozwoju.

Z opakowania do organizmu

Szkodliwe dodatki nie są stabilnie związane ze strukturą tworzywa, dlatego mogą się z niego uwalniać (migrować) np. do opakowanej żywności – zwłaszcza w określonych warunkach. Często dzieje się tak przy kontakcie plastiku z potrawami gorącymi, tłustymi lub kwaśnymi, ale także w przypadku kontaktu tworzywa z żywnością podczas standardowych codziennych czynności.

Substancje przedostają się do potraw, a potem do naszego organizmu (podczas ich spożywania). Niektóre z nich nie są szkodliwe dla naszego zdrowia, ale większość, w tym związki zaburzające pracę układu hormonalnego, klasyfikuje się zgodnie z obowiązującymi przepisami jako substancje wzbudzające szczególnie duże obawy (SVHC z j. ang. substances of very high concern) i to właśnie te związki stanowią potencjalne zagrożenie dla naszego zdrowia.

Nie tylko opakowania

Wykonane z plastiku przybory kuchenne, takie jak łyżki czy łopatki do gotowania, także mogą zawierać substancje niebezpieczne, uwalniające się zwłaszcza podczas kontaktu z gorącymi potrawami. Dotyczy to również popularnych patelni z powłoką nieprzywierającą, która najczęściej jest wykonana z tworzywa sztucznego np. z teflonu. Podczas podgrzewania żywności, zwłaszcza w wysokiej temperaturze, taka patelnia może uwalniać toksyczne opary, których wdychanie może być przyczyną nudności czy zwrotów głowy.

Dlaczego przepisy nas nie chronią?

Regulacje dotyczące stosowania niebezpiecznych substancji w produktach przeznaczonych do kontaktu z żywnością nie są na tyle precyzyjne, by wykluczyć wpływ tych substancji na nasze zdrowie. Istnieje ryzyko, że niewielkie ilości szkodliwych chemikaliów znajdujące się w różnych produktach (nie tylko tych przeznaczonych do kontaktu z żywnością) mogą kumulować się w naszych organizmach i wzajemnie na siebie oddziaływać. Wiele szkodliwych dodatków wykryto już w ludzkiej krwi, mleku karmiących matek i innych tkankach ludzkich na całym świecie.

Jak zmniejszyć narażenie?

Zasadniczo, najlepszym rozwiązaniem jest unikanie plastiku. Jeśli to tylko możliwe, kupuj żywność nieopakowaną lub przekładaj ją do szklanych, ceramicznych lub ze stalowych opakowań zaraz po powrocie z zakupów.
Trudno Ci zrezygnować np. z plastikowych opakowań? Żeby zminimalizować ryzyko zagrożenia, korzystaj z nich tylko zgodnie z przeznaczeniem. W plastiku nie powinny być przechowywane np. potrawy gorące, tłuste czy kwaśne. Zwracaj uwagę na piktogramy, które wskazują czy dane opakowanie czy można stosować np. do mrożenia żywności lub myć w zmywarce.
Zamiast folii spożywczej korzystaj z woskowanych tkanin (tzw. woskowijek) do owijania np. kanapek czy owoców.
Podczas gotowania stosuj przybory kuchenne z drewna lub ze stali nierdzewnej.
Unikaj patelni z powłoką nieprzywierającą. Wybierz te żeliwne, ceramiczne lub stalowe.
Sprawdź, jakiego rodzaju materiały i produkty wykorzystujesz w kuchni. Pomału, krok po kroku staraj się zastępować produkty mogące zawierać szkodliwe substancje bezpieczniejszymi zamiennikami.