Szkodliwe substancje w Twoim lunchboxie?

Szacuje się, że ok. 36% zanieczyszczenia plastikiem w oceanach powodują różnego rodzaju opakowania do żywności. Mogą jednak stanowić zagrożenie nie tylko dla środowiska, ale też dla ludzkiego zdrowia.
Opakowania mają kontakt z żywnością na długo, zanim zostanie ona przez nas skonsumowana – podczas transportu, w sklepie i w domu. Produkty spożywcze stykają się z tworzywami sztucznymi także podczas korzystania z przyborów kuchennych, zastawy, sztućców czy opakowań na wynos.
Z plastiku czyli z czego?
Opakowania często muszą gwarantować produktom odpowiedni okres przydatności do spożycia, a także chronić je przez zabrudzeniem czy uszkodzeniem. Tworzywa sztuczne są więc wybierane najchętniej – opakowania z plastiku są najbardziej hermetyczne czy wodoodporne (w zależności od potrzeby czy procesu produkcyjnego). Tego rodzaju właściwości w tworzywach uzyskuje się jednak przez stosowanie różnego rodzaju chemicznych dodatków, które w wielu wypadkach mogą być szkodliwe dla zdrowia.
Zależnie od tego, jaką właściwość chcemy uzyskać, plastyfikatory, stabilizatory czy barwniki są dodawane to bazowego polimeru danego tworzywa sztucznego (kruchego plastiku). W ten sposób otrzymujemy na przykład twarde lub miękkie tworzywo czy cienką przylegającą folię. Przykładem plastyfikatorów są ftalany – gdy przedostaną się do organizmu, mogą negatywnie oddziaływać na układ hormonalny. Związki te są stosowane po to, żeby nadać tworzywom miękkość lub giętkość. Wykorzystuje się je np. przy produkcji folii z PCW (polichlorek winylu), służącej do pakowania świeżego mięsa.
Plastik (a wraz z nim szkodliwe chemikalia) często występuje tam, gdzie się go nie spodziewamy. Przykład? Metalowe puszki do żywności i napojów, które posiadają wewnętrzną powłokę z tworzywa sztucznego. Zabezpiecza ona metal przed korozją, ale zawiera bisfenol A – substancję negatywnie wpływającą na układ hormonalny i powodującą m.in. zaburzenia płodności i rozwoju.
Z opakowania do organizmu
Szkodliwe dodatki nie są stabilnie związane ze strukturą tworzywa, dlatego mogą się z niego uwalniać (migrować) np. do opakowanej żywności – zwłaszcza w określonych warunkach. Często dzieje się tak przy kontakcie plastiku z potrawami gorącymi, tłustymi lub kwaśnymi, ale także w przypadku kontaktu tworzywa z żywnością podczas standardowych codziennych czynności.
Substancje przedostają się do potraw, a potem do naszego organizmu (podczas ich spożywania). Niektóre z nich nie są szkodliwe dla naszego zdrowia, ale większość, w tym związki zaburzające pracę układu hormonalnego, klasyfikuje się zgodnie z obowiązującymi przepisami jako substancje wzbudzające szczególnie duże obawy (SVHC z j. ang. substances of very high concern) i to właśnie te związki stanowią potencjalne zagrożenie dla naszego zdrowia.
Nie tylko opakowania
Wykonane z plastiku przybory kuchenne, takie jak łyżki czy łopatki do gotowania, także mogą zawierać substancje niebezpieczne, uwalniające się zwłaszcza podczas kontaktu z gorącymi potrawami. Dotyczy to również popularnych patelni z powłoką nieprzywierającą, która najczęściej jest wykonana z tworzywa sztucznego np. z teflonu. Podczas podgrzewania żywności, zwłaszcza w wysokiej temperaturze, taka patelnia może uwalniać toksyczne opary, których wdychanie może być przyczyną nudności czy zwrotów głowy.
Dlaczego przepisy nas nie chronią?
Regulacje dotyczące stosowania niebezpiecznych substancji w produktach przeznaczonych do kontaktu z żywnością nie są na tyle precyzyjne, by wykluczyć wpływ tych substancji na nasze zdrowie. Istnieje ryzyko, że niewielkie ilości szkodliwych chemikaliów znajdujące się w różnych produktach (nie tylko tych przeznaczonych do kontaktu z żywnością) mogą kumulować się w naszych organizmach i wzajemnie na siebie oddziaływać. Wiele szkodliwych dodatków wykryto już w ludzkiej krwi, mleku karmiących matek i innych tkankach ludzkich na całym świecie.
Jak zmniejszyć narażenie?
- Zasadniczo, najlepszym rozwiązaniem jest unikanie plastiku. Jeśli to tylko możliwe, kupuj żywność nieopakowaną lub przekładaj ją do szklanych, ceramicznych lub ze stalowych opakowań zaraz po powrocie z zakupów.
- Trudno Ci zrezygnować np. z plastikowych opakowań? Żeby zminimalizować ryzyko zagrożenia, korzystaj z nich tylko zgodnie z przeznaczeniem. W plastiku nie powinny być przechowywane np. potrawy gorące, tłuste czy kwaśne. Zwracaj uwagę na piktogramy, które wskazują czy dane opakowanie czy można stosować np. do mrożenia żywności lub myć w zmywarce.
- Zamiast folii spożywczej korzystaj z woskowanych tkanin (tzw. woskowijek) do owijania np. kanapek czy owoców.
- Podczas gotowania stosuj przybory kuchenne z drewna lub ze stali nierdzewnej.
- Unikaj patelni z powłoką nieprzywierającą. Wybierz te żeliwne, ceramiczne lub stalowe.
- Sprawdź, jakiego rodzaju materiały i produkty wykorzystujesz w kuchni. Pomału, krok po kroku staraj się zastępować produkty mogące zawierać szkodliwe substancje bezpieczniejszymi zamiennikami.
Najważniejszy pierwszy krok – zrób go razem z nami 🙂
BROSZURA: SUBSTANCJE NIEBEZPIECZNE W KUCHNI
CZY MAJĄC ŚWIADOMOŚĆ ZAGROŻENIA, ZMIENISZ SWOJE NAWYKI?
ODPOWIEDZ NA 6 ZAMKNIĘTYCH PYTAŃ W ANONIMOWEJ ANKIECIE: